Werkverdelingsplan: met het team om tafel

Tekst Anka van Voorthuijsen - 12 maart 2019 - 6 Minuten om te lezen

Wat is overleg? Eugenie Stolk, bestuurder primair onderwijs bij de Algemene Onderwijsbond, haalt de resultaten aan van een onderzoek van een paar jaar geleden. Navraag onder schoolleiders in het po leverde destijds op dat 94 procent van mening was dat er met het team overleg was geweest rondom de verdeling van alle taken op school. Stolk: "De leerkrachten kregen diezelfde vraag ook, en van hen zei 71 procent dat er géén overleg was geweest."
Een ‘frappant verschil', zegt Stolk met gevoel voor understatement. "Het is dus belangrijk dat elke leerkracht het formeel ervaart: ik kan nú mijn mening over dit onderwerp laten horen."

Dit voorjaar moeten teams in het primair onderwijs met elkaar in gesprek over de werkverdeling op school. Dat is afgesproken in de cao. In augustus 2019 moeten op elke school duidelijke afspraken liggen, die in een brede dialoog tot stand zijn gekomen. Een nieuwe klus voor elk team, op elke school? Stolk: "Nee. Als iedereen al helemaal tevreden is, hoef je niets te veranderen natuurlijk. Maar dat stel je dan wel met elkaar vast."

Initiatief

Een aantal gesprekspunten die aan de orde kunnen komen: wie geeft welke groep les, hoe zit het met de verdeling tussen lesgevende taken en overige taken? Hoeveel tijd voor aanvang van de lessen moet je als leerkracht op school aanwezig zijn, hoe zit het met de pauzes en tijd die aan voor- en nawerk kan worden besteed? Het idee is dat de schoolleider het initiatief neemt om hierover met het hele team afspraken te maken. Laat dat lang op zich wachten? Dan kun je als personeelsgeleding in de mr je collega's of de directeur natuurlijk even aan hun jasje trekken, adviseert Stolk. "Je kunt als pmr een rol spelen om eraan bij te dragen dat het proces soepel verloopt."

Als het te veel is, moet je als team kiezen. Dingen uitstellen. Dan maar géén nieuwe lesmethode komend schooljaar

Ze bestaan nog steeds, zegt Stolk, de scholen waar kant-en-klare lijstjes worden uitgedeeld, en dat heet dan een ‘werkverdelingsplan'. Eugenie Stolk: "Daar staat gewoon op wie welke groep lesgeeft en wat er dit schooljaar moet gebeuren: musical, sinterklaas, nieuwe lesmethode, ict-beleid."
Los van dat dit niet het idee is achter ‘overleggen met het team': je hebt als personeel echt zeggenschap hierover. "Als het te veel is, moet je als team kiezen. Dingen uitstellen. Dan maar géén nieuwe lesmethode komend schooljaar."

Aanpassen

Als pmr kun je ervoor zorgen dat er een duidelijk moment in ieders agenda komt te staan om over de verdeling van het werk in het komende schooljaar te praten. De pmr moet dus achteraf ook kunnen vaststellen of het overleg inderdaad is gevoerd en constateren dat er draagvlak is voor het plan. Pas dan kan de pmr zich er gerust bij voelen en instemmen met het werkverdelingsplan.

Meer zeggenschap bij het team, betekent automatisch minder zeggenschap bij de individuele leerkracht en schoolleider

Stolk adviseert: "Bepaal vooraf als team hoe je gaat stemmen. Het gaat om een besluit met draagvlak, maar wát jullie als team voldoende draagvlak vinden, daar ga je zelf over. De helft plus 1? Twee derde meerderheid, of 75 procent voor?" En, zegt ze: "Iets meer zeggenschap bij het team, betekent automatisch minder zeggenschap bij de individuele leerkracht en de schoolleider/het schoolbestuur. Het kan gebeuren dat je als leerkracht je zin niet krijgt en je toch aan moet passen. Of dat het team iets anders wil dan de schoolleider in gedachten had."

Welk werk er gedaan wordt en wat niet is een keuze. Stolk: "Je kunt als team aan verschillende knoppen draaien. De bekostiging is gebaseerd op 930 uur lesgeven. Als je drie nieuwe lesmethodes wilt invoeren, dan weet je dat zo'n operatie heel veel tijd gaat kosten. Het gevolg is dat je andere dingen dus niet kunt doen. Dan moet je kiezen."

Niet op kamp

Wat voor keuzes dan? "Bijvoorbeeld niet op schoolkamp gaan met groep 6, 7 en 8, maar alleen met groep 8. Best lastig, maar het is wel nodig om er kritisch naar te kijken. Waarom zou je bijvoorbeeld als team meelopen met de avondvierdaagse? Je kunt er ook voor kiezen dat ouders dat zelf organiseren als ze dat belangrijk vinden."

Stolk ziet in de praktijk veel mogelijkheden: "Er zijn best veel keuzes. Het gaat erom: wat voor school wil je zijn, waar focus je op. Wat willen we als team en wat is haalbaar." Activiteiten ter discussie stellen kan leiden tot ‘gedoe' binnen een team, tussen mensen die ‘alles al tien keer hebben gedaan' en enthousiaste leerkrachten die alles interessant vinden en overal voor in zijn. Stolk: "Het is dus wel nodig om het gesprek goed te organiseren door bijvoorbeeld een gespreksleider aan te stellen. Dat kan ook de schoolleider zijn."

De AOb-bestuurder ziet grote voordelen in deze nieuwe manier om de werkverdeling als team gezamenlijk te bespreken: "Je hoort van elkaar wat iedereen doet. Vroeger werd dat vooral één op één met de schoolleider besproken." Tegelijkertijd kan deze openheid tot discussies leiden. "Misschien heeft een leerkracht de afgelopen jaren van alles naar zich toe getrokken, en moet hij of zij dat nu meer loslaten. Of misschien heeft een ander die in deeltijd werkt al 10 jaar lang elke vrijdag vrij. Dat is mooi, maar dat hoeft niet zo te blijven. Nu is een ander misschien eens aan de beurt om die vrijdag vrij te zijn. Dat moet je onderling bespreken. Dus geen een-tweetje meer met de schoolleider, maar veel zaken komen aan de orde met het hele team erbij." De detaillering van het werkverdelingsplan laat wel enige ruimte voor individuele afspraken. Na vaststelling van het plan is er voor de zomervakantie nog wel een persoonlijk gesprek tussen werkgever en medewerker, over hoe dit voor elk individu uitpakt.

Verworven rechten

Stolk vindt de nieuwe openheid passen bij het teamwerk op een school: "Je kunt met elkaar in overleg: jij hebt het voordeel van die vrijdag vrij, misschien kun jij dan dit jaar dat restklusje oppakken? Het is goed dat mensen die nauw samenwerken van elkaar weten: wat doe jij eigenlijk allemaal voor taken naast het lesgeven? Of: waarom doe jij er zo weinig bij? Waarom is iets een verworven recht, moeten we dat niet eens gaan veranderen? Waarbij iedereen natuurlijk wel recht heeft op privacy."

Bij teamwerk hoort elkaar ruimte en vertrouwen geven, zegt Eugenie Stolk, met ruimte voor verandering: "Als het niet bevalt, dan kun je bijsturen." De uren die een leerkracht voor de klas staat zijn helemaal dichtgetimmerd, zegt ze. "Dus buiten dat klaslokaal moet je zoveel mogelijk regie hebben op je werk en werktijd. Je moet zelf kunnen sturen. Dat zorgt voor meer werkplezier."

Hebben teams er wel zin in om hier met z'n allen over te gaan praten? Stolk denkt van wel. "Ik hoor ook dat overal actief is meegepraat over wat er met het extra geld tegen de werkdruk is gebeurd. Dat is goed bevallen. Natuurlijk willen leerkrachten meepraten en meer regie krijgen over hun werk."

De gezamenlijke onderwijsorganisaties hebben een handige infographic gemaakt over het werkverdelingsplan.