Toets de toetsdruk voor het te laat is

Tekst Miro Lucassen - 23 oktober 2024 - 4 Minuten om te lezen

Soms gaat het als volgt. Direct na de zomervakantie verschijnt op de mr-agenda het programma van toetsing en afsluiting (PTA). Hamerstuk? Op dat moment van het schooljaar zit er weinig anders op, docenten en leerlingen moeten weten waar ze aan toe zijn. Zonder instemming van de medezeggenschapsraad kan er gemopper komen van de Onderwijsinspectie, want het PTA moet op 1 oktober gepubliceerd zijn.

“Een heel vervelende rol voor de medezeggenschap”, zegt Jesse Bosker over deze besprekingen onder tijdsdruk. De scholier uit Friesland, momenteel penningmeester van LAKS, zat drie jaar in de mr van zijn school. Steeds kwam het PTA aan de orde na de zomervakantie. Elke keer vroegen de leerlingen om veranderingen. Ook mondelinge overhoringen bijvoorbeeld, en niet meer automatisch voor elk vak een toets in de toetsweken van de bovenbouw. “We hebben het drie keer aan de orde gesteld en drie keer niets voor elkaar gekregen. Dat is zonde, want je zit in de mr om dingen te bereiken voor je medeleerlingen.”

Medezeggenschapsraad is geen klapvee

Het hoort anders te gaan. De medezeggenschap heeft instemmingsrecht op de onderwijs- en examenregeling, en daarmee ook op het PTA. Zelfs als er niets zou veranderen, moet de mr instemmen met de hernieuwde vaststelling. “En als je school goed georganiseerd is, heb je dat voor de zomer rond”, zegt AOb-hoofdbestuurder voortgezet onderwijs en lerares Frans Kim van Strien. “Je moet het als medezeggenschappers wel fatsoenlijk kunnen vaststellen. Je zit niet als klapvee in de mr, het PTA gaat ook over de kwaliteit van onderwijs.” Op haar school beginnen de PTA-besprekingen in maart.

Tien varianten

Het is voor ouders en leerlingen niet eenvoudig om hun stem invloed te laten hebben, merkte Jesse Bosker. Bij zijn eerste mr-vergadering over het PTA kreeg hij meer dan tien stukken ter instemming, voor iedere onderwijsrichting een apart document. “Dat was soms wel 70 pagina’s met een algemeen deel en vakspecifieke delen. Het is voor niemand in de mr te doen om dat allemaal te lezen én er een mening over te vormen.”
Doordat de documenten per stuk kwamen, was er geen tijd om de bespreking te beginnen met een informatieve vergadering, daarna de achterban of externe deskundigen te raadplegen, en dan in een volgende bijeenkomst te beslissen. De deadline die boven de vergadering hing, maakte een goed gesprek vrijwel onmogelijk.

Bosker: “In de mr hadden docenten en de rector toch het overwicht''. Zij gaven aan dat er de afgelopen jaren al zo veel was veranderd, dat vonden ze reden om het toetsen te laten zoals het is. Want veranderen betekent werkdruk. Ook kregen we te horen dat de vaksecties zelf wel de goede afwegingen kunnen maken binnen de PTA’s. Dat slaat de discussie dicht en is in strijd met het idee van medezeggenschap. Het wordt dan voor leerlingen heel moeilijk om er tegenin te gaan.” 

Minder toetsdruk, maar hoe?

De toetsdruk zorgt in het hele voortgezet onderwijs voor problemen. Recent onderzoek wijst uit dat het leerlingen last hebben van de voortdurende druk om te presteren. De toetsdruk moet omlaag, vindt ook de VO-raad. Samen met LAKS loopt er een project ‘Toetsdruk verminderen’ dat via kennisdeling en netwerken de boodschap wil laten doorsijpelen bij de scholen.
Voor docenten is vermindering van toetsdruk ook belangrijk. AOb-bestuurder Van Strien: “Er zijn eisen van de overheid. Kijk dus goed wat je wilt en moet toetsen. Ik ben het niet eens met collega’s die zeggen dat je altijd een SO en een proefwerk moet geven omdat de leerlingen anders niet leren, maar je hebt ook leerling die bij alles vragen of het voor een cijfer is. Zo houden we elkaar als het ware gegijzeld.”

Waar zijn de landelijke normen?

Er zijn ook zaken die net zo goed landelijk te regelen zijn, vindt LAKS. Is herkansing alleen mogelijk bij ziekte, of mag een leerling bij een onvoldoende het altijd nog een keer proberen? Ook vindt de scholierenorganisatie dat er een norm moet komen voor de overgang naar het volgende leerjaar. Nu is een wankel eindrapport op de ene school het signaal dat de leerling een jaar over moet doen, terwijl op de andere school dezelfde cijfers voldoende zijn om door te mogen.

Docenten ervaren zulke verschillen ook wel als probleem, weet Van Strien. “Het spreekt eigenlijk vanzelf om de normen van de examenregeling door te voeren bij de andere jaren, maar iedere school kan een eigen regeling maken. Zo krijg je weleens discussie met ouders van wie het ene kind wel over zou gaan met een bepaald rapport terwijl het andere kind op jouw school blijft zitten. Als de overheid daarbij meer regie neemt, zorgt dat voor duidelijkheid op scholen.”

Ook daarbij geldt: zolang de overheid de gevraagde sturing niet geeft, kan de medezeggenschapsraad met initiatieven komen en via het instemmingsrecht meepraten over de normen voor overgang naar een volgend leerjaar.

Tips van Jesse Bosker:

•  Bespreek alles rond toetsing en examens op tijd, dus ruim voor de zomervakantie
•  Voer eerst het fundamentele gesprek over de visie op toetsen: doelen, vormen en frequentie
•  Leg de feiten op tafel: hoe zit het nu met de toetsen
•  Heb het ook over het effect van toetsdruk op het mentale welzijn van leerlingen
•  Bespreek daarna de gewenste uitvoering: hoe veel, hoe vaak, hoe zit het met herkansingen
•  Niets veranderen? Dat is ook een besluit waar de mr instemmingsrecht op heeft