Covid-19 en veilig onderwijs

Ondanks alle onzekerheid over de verspreiding van het coronavirus in de komende periode wil de overheid het onderwijs zoveel als mogelijk laten doorgaan. Deels vanuit maatschappelijke overwegingen, maar vooral met het oog op de leerlingen. Ook onze leden vinden dat heel belangrijk. Terecht! Maar tegelijkertijd maken veel van onze leden zich grote zorgen over de eigen veiligheid, en ook over die van de leerlingen.

Tekst Marcel Koning - 12 oktober 2022 - 6 Minuten om te lezen

Met deze handreiking wil de AOb het onderwijspersoneel en de (p)mr-en en ondernemingsraden (or) enkele handvatten bieden om goede afspraken te maken waardoor het onderwijs op een zo veilig mogelijke manier doorgang kan vinden. Indien nodig kun je het gesprek aangaan met de schoolleiding, gesteund door de medezeggenschapsraad.

Draaiboek

Om de samenleving bij het opnieuw opleven van COVID-19 zo lang mogelijk draaiende te kunnen houden heeft het kabinet een langetermijnstrategie ontwikkeld. Centraal daarin staan vier met oplopende mate van besmettingsrisico: donkergroen (‘verkoudheid’), groen (‘griep+’), oranje (‘continue strijd’) en rood (‘worst case’). Voor het onderwijs is dit door het ministerie van OCW vertaald naar twee sectorplannen COVID-19 (funderend onderwijs en mbo/ho) waarin per scenario verplichte en dringend geadviseerde maatregelen zijn beschreven. Deze maatregelen moeten door de scholen zelf worden vertaald in een door de school op te stellen corona-draaiboek. Waarbij maatregelen uit het sectorplan waar nodig ook kunnen worden aangevuld, rekening houdend met specifieke omstandigheden, zoals de huisvestingssituatie en kwetsbare personen (leerlingen en personeel). Het draaiboek (sectorplan mbo/ho: de ‘vertaalslag’) moest uiterlijk op 1 oktober j.l. ter instemming worden voorgelegd aan de medezeggenschap.

In het sectorplan wordt er tevens op gewezen dat de Arbowet en de daarin voorgeschreven Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) onverkort van toepassing zijn. Dit vraagt dus om meer dan alleen het volgen van de maatregelen die standaard in het sectorplan staan. Met alleen een standaard-draaiboek is de school/instelling dus nog niet klaar.

Wat zegt de Arbowet?

Als werkgever is de school verplicht om te zorgen voor een veilige werkplek. De Arbowet zegt dat de werkgever steeds alle adequate maatregelen dient te treffen als het gaat om het voorkomen van risico’s voor de gezondheid van het personeel, rekening houdend met de laatste stand van de wetenschap. Deze wet is daarom zeer relevant bij alles wat instellingen moeten doen i.r.t. preventie, ook waar het gaat om Covid-19. De Arbowet vraagt om meer dan alleen het volgen van de adviezen van overheidswege.

In de Arbowet staat ook hoe de werkgever voor de veiligheid moet zorgen: alle uit het werk voortvloeiende risico’s voor de veiligheid en gezondheid van werknemers moeten in kaart worden gebracht. Op basis hiervan dient de werkgever maatregelen te treffen (het plan van aanpak). Dit heet de ‘risico-inventarisatie & -evaluatie’ (afgekort: RI&E). Over deze maatregelen, waaronder het plan van aanpak, heeft de pmr/or instemmingsrecht.

Om de juiste maatregelen te kiezen moet de arbeidshygiënische strategie (art. 3 Arbowet) in acht moet worden genomen. Zo verplicht de Arbowet tot zoveel mogelijk aanpak van het ‘risico’ bij de bron. Dit heeft de voorkeur boven technische en organisatorische maatregelen. Zo komen persoonlijke beschermingsmiddelen pas in de laatste plaats aan de orde. Een voorbeeld van een aanpak bij de bron (bij een virus elke potentieel besmette persoon) is bijvoorbeeld 1,5m afstandsregel. De school kan alleen een alternatieve maatregel kiezen als het handhaven van die regel echt niet mogelijk is. En een vervangende maatregel moet dan wel even doeltreffend zijn (= gelijkwaardige bescherming bieden).

Volgens artikel 5 van de Arbowet is elk bedrijf en instelling verplicht om altijd een actuele RI&E te hebben. Dit betekent dat bij een wijziging van het besmettingsrisico door corona, ook de RI&E met bijbehorende Plan van aanpak moeten worden aangepast aan de veranderde actuele situatie. Geadviseerd wordt dit geactualiseerde plan van aanpak ook telkens toe te voegen aan het corona-draaiboek.

Een checklist voor het uitvoeren van zo’n actuele RI&E rond Covid-19 is er inmiddels voor het primair onderwijs, en het mbo. Ook voor het vo en het hbo staat er binnenkort een checklist online. De checklist voor het hbo is ook toepasbaar in het wo.

De Arbocatalogus

Om scholen te helpen bij het plan van aanpak is er door sociale partners per onderwijssector (po, vo, mbo en hbo) een Arbocatalogus (zie onder ‘meer informatie’) opgesteld. In deze Arbocatalogi staat per risico is beschreven welke maatregelen de werkgever kan kiezen. Deze maatregelen zijn getoetst en goedgekeurd door de Arbeidsinspectie. Op grond van de cao is het volgen van deze catalogus in beginsel verplicht. In de Arbocatalogi zijn o.a. maatregelen te vinden rond ventilatie en het voorkomen van blootstelling aan ziekmakende agentia.

De positie van de (P)MR/OR

Bij maatregelen die gaan over veiligheid en gezondheid van het personeel, heeft een ondernemingsraad en het personeelsdeel van de MR of universiteitsraad een instemmingsrecht. Dit geldt zowel bij het corona-draaiboek als bij de uitvoering van de RI&E inclusief het plan van aanpak. En omdat het draaiboek uiteraard ook betrekking heeft op de leerlingen/studenten vereist dit draaiboek tevens de instemming van de hele MR. In het mbo heeft, naast de or, ook de studentenraad hierbij een eigenstandig instemmingsrecht. Dergelijke instemmingsaangelegenheden voor het personeelsdeel van de raad, de voltallige raad of studentenraad gelden los van elkaar.

Waar nodig kan de (P)MR/OR kan ook advies vragen van een externe deskundige (bijvoorbeeld GGD, Arbodienst of bond). Ook kan de raad informatie inwinnen bij de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). De NLA handhaaft o.a. op de RI&E. En wanneer de (P)MR vindt dat de werkgever in strijd handelt met de Arbowet kan deze ook een melding doen bij de NLA. Bij een melding door een (P)MR, ondernemingsraad of vakbond is de inspectie verplicht om hier vervolg aan te geven. Waarbij de Inspectie zelfs opdracht kan geven om het werk stil te leggen wanneer de veiligheid van werknemers in het geding is.

Volgens het sectorplan dient het draaiboek per school te worden gemaakt. De vertaalslag van de maatregelen uit het sectorplan vereist immers maatwerk, rekening houdend met de schooleigen context (bijv. de huisvestingssituatie, kwetsbare leerlingen/personeel, etc.). Dat impliceert dat bijvoorbeeld in het funderend onderwijs het draaiboek in beginsel geen aangelegenheid voor een GMR zal zijn.

Stappenplan

Deel uw zorgen over de eigen veiligheid en die van de leerlingen met uw collega’s en met de schoolleiding. Bespreek samen op welke manieren een veilige onderwijs- en werkplek het beste kan worden gerealiseerd. Welke afspraken zijn er nog (meer) mogelijk? Bijvoorbeeld rond hygiëne, ventilatie en het houden van afstand. Aan de hand van de checklist (zie hierboven) kan worden nagegaan waar verbeteringen mogelijk zijn.
Kaart aan bij de (P)MR/OR. De PMR en OR beschikken over wettelijke rechten en zij vertegenwoordigt het personeel in het overleg met de werkgever over de arbeidsomstandigheden. Waar nodig kan de (P)MR/OR tevens het gesprek tussen personeel en leidinggevenden bevorderen en de voorwaarden scheppen voor draagvlak en goede maatregelen.
Melden bij Nederlandse Arbeidsinspectie. Wanneer een werkgever, ook na overleg met de (P)MR/OR, nalaat om maatregelen te treffen die op grond van de RI&E noodzakelijk blijken, of als er anderszins sprake is van onveilige arbeidsomstandigheden, dan kunnen werknemers dit melden bij de NLA. Of via de MR en/of de vakbond.
Als er sprake is van een aanzienlijk en urgent risico voor de veiligheid dan kan het nodig zijn om direct actie te ondernemen. Artikel 29 van de Arbowet geeft werknemers het recht om bij acuut en zeer ernstig gevaar voor de gezondheid hebben werknemers direct het werk te onderbreken. Dit moet dan wel onverwijld bij de werkgever worden gemeld, waarna de werkgever de Arbeidsinspectie zal vragen om de veiligheidssituatie te beoordelen.

Meer informatie